If wishes were horses...James Herriot in Huize RoozeboomMijn man kijkt naar James Herriot. Ik zeg het maar eerlijk. Het komt omdat hij dierenarts is. Zijn voorliefde voor vooroorlogse veterinaire verhalen heeft ertoe geleid dat bij ons elke zondagavond de vrolijke klanken van ‘All creatures great and small’ door de kamer klinken.

En ik kijk mee.

Nee, niet omdat ik me verdiep in de manier waar James en consorten zich laten koeioneren (pun intended*) door de boeren van de Yokshire Dales. Het komt doordat James zich van een keurig Engels bedient, terwijl hij fanatiek van repliek gediend wordt door zijn bijkans onverstaanbare clientèle. En dan bedoel ik niet de dieren.

If wishes were horses…

James spreekt namelijk een keurig RP English. Received Pronunciation, oftewel the Queen’s English. Received omdat de uitspraak (pronunciation) aangeleerd is. De taal van de koningin omdat zij de Britse elite aanvoert.

Maar die taal heeft zijn wortels bij dezelfde 97% van de bevolking die niet tot die elite behoort. Toen een gewone man, een commoner, naar buiten keek en constateerde dat het droog was, zag hij zijn kans schoon. Hij zei: “Let’s make hay while the sun still shines”. In het Nederlands verwoord door die andere vakman, die het ijzer wilde smeden toen het heet was.

Het duurde niet lang of dit soort alledaagse spreekwoorden vonden hun weg naar de mensen die nog nooit hooi hadden gemaakt, of ijzer hadden gesmeed: de bovenlaag van de samenleving.

Afijn, terug naar James Herriot. De tekstschrijver van deze nostalgische serie legde James bij de eerste de beste tegenvaller een wel heel toepasselijke uitspraak in de mond: if wishes were horses, poor men would ride.

Engelsetaal.org vertaalt deze uitdrukking met: het is zinloos om stil te staan bij wat er zou gebeuren “als…”. In het Nederlands is er geen directe tegenhanger. En dat maakt de uitspraak in mijn ogen alleen nog maar mooier.

Update: er blijkt wel degelijk een Nederlandse tegenhanger van deze uitspraak! Het spreekwoord ‘Als de hemel naar beneden komt, dragen wij allemaal een blauwe hoed’, betekent namelijk hetzelfde. (Inmiddels ken ik ook wat schunniger Nederlandse uitspraken. Als je die wilt leren, dan moet je me maar een mailtje sturen 🙂

Eeuwenoud en liederlijk

De Engelse uitdrukking is antiek– de zegswijze kent verschillende varianten, maar de oudste is in 1605 vastgelegd door de Britse schrijver William Camden. Ik stel me zo voor dat deze uitspraak zijn oorsprong had in de ‘betere kringen’, die genoegzaam constateerden dat de armen niets hadden, alleen hun verbeelding.

Wat ik ook bijzonder aan de uitspraak vind, is dat wij nuchtere Hollanders een dergelijke situatie heel anders zouden aanpakken. Waar de Britse upper class zich liederlijk uitdrukt, zouden wij vervallen tot een ‘Niks aan te doen’. Of tot een fnuikend ophalen van de schouders.

Wat een verschil in aanpak, in inlevingsvermogen! Is dat de reden waarom de gemiddelde buitenlander ons Dutchies maar bot en onbeschoft vindt?

Gelukkig zijn daar de boeren uit Noord-Engeland. Als James eens een wat minder briljante suggestie doet, antwoorden zij in immer praktische beeldspraak: “You need to give your ‘ead a wobble, ‘cause that’s not gonna happen. Not until the cows come home!” (Daar moet je nog maar eens over nadenken, wat dat gaat niet gebeuren. Dan kunnen we wachten tot sint-juttemis!)

 

* Pun intended: wat zou dit betekenen? Laat het hieronder weten!