“Have yourself a merry little Christmas / Make that uly, tidy day….” Betrap jij jezelf er ook wel eens op dat je meezingt met liedjes, zonder de woorden écht te kennen? Mij overkomt het niet zelden, zeker als het liedjes zijn van vóór ik Engelse leerde. Of wanneer ze ouderwetse woorden gebruiken.
In het geval van bovenstaand nummer, zingt Frank Sinatra (amongst others, want het lied is regelmatig gecoverd): Make the yuletide gay. En we weten natuurlijk allemaal wat dat betekent.
Not.
Daarom geef ik, zo vlak voor de feestdagen, een kleine etymologische uitleg.
Yule/yuletide/jol
Vroeger (vroegah) werd de winterzonnewende gevierd. Op 21 december stond de zon op z’n laagst: dan waren de nachten op hun langst. Het was koud, nat en eten was schaars. Maar de belofte van een beter leven diende zich aan: na de zonnewende zouden de dagen weer lengen, de planten uitlopen, het vee zich voortplanten… Alle reden voor een feestje!
Dat feestje heette in het Oud-Engels ‘Geol’, een term die verwant is aan het Oudnoorse ‘jol’ en het Deense en Zweedse ‘jul’. Later kreeg het feest de naam Yule. Overigens komt de term ook in het Nederlands terug, in het woord ‘joelfeest’.
Tijdens het feest werden de goden (in het Oudnoors de jólnar – of ‘The Yule Ones’) geëerd met (slacht-)offers. En werd vooral heel veel gedronken. Het feest duurde 12 dagen: de Yuletide, of, zoals we het tegenwoorden noemen, de kersttijd.
Want in de 10e eeuw was daar Koning Haakon de 1e, uit Noorwegen. Deze man besloot om Yuletide te laten samenvallen met de christelijke vieringen. Dat deed hij slim, hoor. Hij wilde de lokale stamhoofden graag te vriend houden. Daarom verordonneerde hij dat men bier ‘moest’ drinken en graanproducten eten, op straffe van boetes. En dat dus totdat alles op was – 12 dagen lang.
“Jeetje, twist my arm (dat hoeft je me niet twee keer te vragen),” moeten zijn onderdanen gedacht hebben! Toen hij, na verloop van vele jaren, stevig op zijn troon zat en een grote populariteit genoot, introduceerde hij de gospels. En zie daar: de heidenen lieten zich als makke schaapjes ‘kerstenen’, oftewel bekeren.
Ergens in dit kerstverhaal maakte Yule, oftewel Christmas, de overstap naar Engeland. Daar wordt de naam Yule tegenwoordig eigenlijk alleen nog gebruikt in ouderwetse kerstliedjes.
Gay tides
Nog even terug naar Frank Sinatra’s liedje. Want daar is nog iets ouderwets aan op te merken. Frank bezingt namelijk een ‘gay’ kerst. Maar hoe zit dat? Is het oproep aan homoseksuele kerstvierders?
Hardly.
Het woord ‘gay’ leidt gewoon twee levens. In het ene is het een vrolijke, zorgeloze, zij het ouderwetse Frans. In het andere is het homoseksueel. Frank Sinatra roept ons op om er een vrolijk feest van te maken.
Fijn kerstfeest!
En daar sluit ik mij graag bij aan! Langs deze weg wens ik je een geweldige kerst- en nieuwjaarperiode, met net zoveel eten en drinken als onze voorvaderen.
Geniet ervan, tot aan de andere kant van Oud & Nieuw!
Bronnen:
